Etorkizuna Eraldatzen: Euskadiko jarduera fisikoaren eta kirolaren legea eta haurtzaro aktibo eta osasungarrirako proposamena (0-6 urte)

Jarduera fisikoaren eta kirolaren lege berriaren VII. titulua aurrerapauso handia da txikienentzako jarduera fisikoaren sustapenean. Lege horrek 0 eta 6 urte bitarteko haurrak hartzen ditu barne, eta mugimenduaren eta jolasaren garrantzia nabarmentzen du txikitatik. Sistema hori erakunde publikoen eta osasun-adituen arteko akordio batean oinarritzen da, eta etapa horretan jarduera fisikoa babesteko eta sustatzeko beharra azpimarratzen da.

Iraganean, eskola-kirolari buruzko legeria 6-16 urteko haurretan oinarritzen zen batez ere, derrigorrezko eskolatze-aldian. Hala ere, ebidentzia zientifikoak eta nazioarteko gomendioek erakutsi dute lehen urteetako jarduera fisikoa funtsezkoa dela haurren garapen integralerako. Horrela, lege berriak eskola-adineko jarduera fisikoaren etapak eta ezaugarriak zehazten ditu, jaiotzatik ohitura osasungarriak irakastearen garrantzia azpimarratuz.

Lege berri hau eraginkortasunez ezartzeko eta 0 eta 6 urte bitarteko haurrek jarduera fisikoaren onurak jasotzen dituztela ziurtatzeko, funtsezkoa da haien behar espezifikoetara egokitzen diren programak eta espazioak diseinatzea. 

Lehenik eta behin, garrantzitsua da eremu seguruak eta garbiak eskeintzea, haurtxoak aske mugitzeko, arrastaka ibiltzeko eta errodatzeko aukera izateko. Gainera, ziurtatu behar dugu haurtxoak ez daudela aulki, kotxe edo sehasketan ordubete baino gehiago jarraian. 1-2 urte bitarteko haurrentzat, egunero 180 minutuko jarduera fisikoa egitea gomendatzen da, oinez ibiltzea, korrika egitea, gora egitea eta objektuak botatzea barne. Funtsezkoa da, halaber, zentzumenak estimulatuko dituzten eta oinarrizko mugimen-trebetasunak garatuko dituzten jarduerak sartzea, hala nola blokeekin, pilotekin eta eraikuntza-erremintekin jolastea.

3 eta 5 urte bitarteko eskolaurreko ikasleentzat, egunean gutxienez 60 minutuko jarduera ertaina eta bizia ziurtatu behar da, hala nola korrika egitea, salto egitea eta dantza egitea. Jarduera fisikoa eta garapen kognitiboa uztartzen dituzten jolasak errazteak, hala nola musika-erritmoak, jazarpen-jokoak (harrapaketa esaterako) eta oreka-jarduerak, haien koordinazioa eta sormena hobetzen lagunduko du. Gehiago sakontzeko joan Kanadiako 24 orduko mugimendu gidara. 

Funtsezkoa da parke eta jolas-eremu irisgarriak eta seguruak sortzea, azalera bigunekin eta adin desberdinetarako ekipamendu egokiekin, jolaserako espazio seguruak sortzeko egindako proposamenari jarraiki. Irudimena estimulatzen duten jolas-eremuak ezartzeak, hala nola abentura-eremuak, eraikuntza-eremuak eta lorategi sentsorialak, jolas-ingurune aberasgarriagoa bultza dezake. Gainera, hezkuntza-instalazioak malgutasunez diseinatu behar dira, jarduera fisikoetarako erraz egokitu daitezkeen ikasgela eta jolastokiekin, material mugikorrekin eta eremu soilekin. Askotariko ekipoak hornitzeak, pilotak eta sokak, oztopoak eta koltxonetak, jarduera fisiko ugari sustatuko ditu.

Eskola-programek jarduera fisikoa curriculumean txertatu behar dute, ez bakarrik gorputz-hezkuntza arloan, baita hezkuntza- eta jolas-jardueretan ere. Jolas gidatuak eta erabilera askerako materiala dituzten jolas aktiboak sustatzea ere funtsezkoa da. Komunitatean, jarduera fisikoan gurasoak eta haurrak inplikatzen dituzten ekitaldiak eta tailerrak antolatzea, hala nola familia-lasterketak, dantza-eskolak eta aire zabaleko jolas-jardunaldiak, jarduera fisikoa sustatuko du testuinguru sozial batean. Osasun-, hezkuntza- eta hirigintza-sektoreekin batera lan egitea, hainbat testuingurutan jarduera fisikoa sustatzen duten programa integratuak garatzeko, ezinbestekoa da inplementazio eraginkorra izateko.

Funtsezkoa da hezitzaileek, entrenatzaileek eta zaintzaileek etengabeko prestakuntza jasotzea jarduera fisikoaren garrantziari buruz eta hori sustatzeko modu onenei buruz. Halaber, beharrezkoa da baliabideak eta etengabeko laguntza ematea jarduera fisikoko programa seguruak eta eraginkorrak ezartzeko. Gainera, gurasoei eta komunitateari jarduera fisiko goiztiarraren onurei buruzko informazioa emateko kanpainak abiarazi daitezke, baita jarduera fisiko hori etxean eta komunitatean nola susta dezaketen azaltzeko ere. Gurasoak eta zaintzaileak eredu izatera animatzeak, haurrekin jarduera fisikoetan aktiboki parte hartuz, ohitura osasungarri horiek sendotzen lagunduko du.

Francesco Tonuccik (2013) hiri-ingurunean haurren eskubideak babestu eta sustatuko dituzten legeak eta araudiak ezartzea ere proposatzen du, jolastu, lekuz aldatu eta gizarteratzeko espazio seguruak bermatuz. Hiri-garapeneko edozein planetan haurren beharrak kontuan hartzera behartzen duten erregulazioak sortzea funtsezkoa da. Udalerrietan haurren aholkuak inplementatzea iradokitzen du, haurrek beren iritziak eman eta erabakiak hartzeko arduradunek entzun ahal izan ditzaten, bai eta kontsultak eta inkestak egitea ere, haurrek beren hiri-inguruneari dagokionez dituzten beharrak eta nahiak ulertzeko.

Gainera, parkeak, jolasguneak eta oinezkoentzako gune irisgarriak eta seguruak sortzeari lehentasuna ematearen alde dago, baita haurrak eskolara oinez edo bizikletaz joan ahal izateko ibilbide seguruak sartzearen alde ere. Haurrei mesede egingo dieten azpiegiturak eraikitzeko eta mantentzeko baliabideak esleitzearen garrantzia nabarmentzen du, baita eskola-espazioak jolas- eta gizarte-jardueretarako egokiak direla ziurtatzearen garrantzia ere. Haurrentzako garraio publiko irisgarria eta segurua erraztuko duten politikak proposatzea, bai eta egoitza-eremuetan eta eskolen inguruan ibilgailuen zirkulazioa murriztea ere, lagungarria izango da ingurune seguruagoak sortzeko.

Halaber, herritar guztiei zuzendutako hezkuntza- eta sentsibilizazio-kanpainak ere egin daitezke, hiri-plangintzan haurren premiak kontuan hartzearen garrantziari buruz. Funtsezkoa da eskoletan haurrei beren eskubideei buruz eta beren komunitateen bizitza zibikoan nola parte har dezaketen irakasten dieten hezkuntza-programak sartzea. Azkenik, Gobernuko hainbat sektoreren arteko lankidetza estuaren beharra nabarmentzen da, hala nola hezkuntza, garraioa, osasuna eta hirigintza, haurrei mesede egingo dieten politika integratuak garatzeko, haurtzaroan eta hirigintzan adituak diren pertsonak barne hartzen dituzten sektoreen arteko batzordeak edo lantaldeak sortzea proposatuz, ahaleginak eta politikak koordinatzeko.

Jarduera Fisikoa eta Kirolaren lege berriak aurrerapen nabarmena ezartzen du osasuna eta ongizatea adin goiztiarretik sustatzeko. Artikulu honetan, garrantzi berezia eman diogu etapa erabakigarri honi. Aukera hori ahalik eta gehien aprobetxatzeak esan nahi du ideia berritzaileak inplementatzea eta gure haur txikiak garapen integrala eta ongizatea sustatzen duten inguruneetan haztea ziurtatuko duten programak diseinatzea. Planifikazio arduratsuarekin eta inplikatutako guztien arteko lankidetza konprometituarekin, komunitate indartsuagoak eta osasungarriagoak eraiki ditzakegu, haurrak hazteko eta ahalik eta potentzial handiena lortzeko. Elkarrekin, haziak erein ditzakegu.